Không thể phủ nhận, nhiều năm qua, xe khách là loại hình vận tải thuận tiện, phổ biến nhất hiện nay. Tuy nhiên, thời gian gần đây, phương tiện này nảy sinh nhiều vấn đề và có dấu hiệu đang trở thành “trạm trung chuyển” hàng lậu, hàng cấm của thế giới ngầm tội phạm.
Cách đây không lâu, dư luận từng hoảng hốt trước vụ mìn phát nổ trên xe khách khiến 3 người thương vong tại Nghệ An thì những ngày gần đây, liên tiếp các vụ vận chuyển động vật hoang dã với số lượng lớn cũng bị phát hiện. Theo các chuyên gia pháp lý, việc luật còn nhiều kẽ hở chính là nguyên nhân khiến tình trạng tội phạm đang bùng nổ thông qua đường vận tải xe khách.
Chở cả động vật quý hiếm lẫn… mìn phát nổ
Trong những năm qua, trong khi các cơ quan chức năng đang gồng mình, tìm đủ mọi cách để chống buôn lậu thì loại tội phạm này tỏ ra ngày một tinh vi hơn. Từ việc ngụy trang hàng cấm rồi vận chuyển bằng những chuyến xe tải vào ban đêm, giới buôn lậu đổi sang hình thức ký gửi hàng hóa qua đường xe khách. Mặc dù, hình thức phạm tội này không mới, nhưng chưa bao giờ chúng lại xuất hiện nhiều và manh động như hiện nay.
Mấy tháng gần đây, các cơ quan chức năng trên địa bàn cả nước liên tiếp phát hiện và bắt giữ những vụ buôn lậu động vật quý hiếm trên xe khách. Mới đây nhất, Đội Cảnh sát giao thông (CSGT) số 15, Công an TP.Hà Nội vừa bắt giữ một vụ vận chuyển số lượng lớn xác linh trưởng khô trên xe khách và bàn giao cho Công an huyện Sóc Sơn (Hà Nội) để tiếp tục làm rõ.
Vào tối ngày 28/1, trên Quốc lộ 3 thuộc huyện Sóc Sơn (Hà Nội), tổ công tác phát hiện xe khách BKS 29B-029.55 (nhà xe Mai Luy, chạy tuyến Mỹ Đình – Cao Bằng) vi phạm Luật Giao thông. Trong quá trình kiểm tra hành chính, cơ quan chức năng phát hiện hai bao tải được cất giấu dưới cốp để hàng có mùi lạ. Vừa mở bao tải, các cán bộ thuộc tổ công tác CSGT số 15 ngỡ ngàng khi phát hiện trong đó có một số xác linh trưởng đã được sấy khô và được bọc kỹ trong túi nilon. Lái xe được xác định là Đỗ Xuân Phương (SN 1986, ở TP. Cao Bằng, tỉnh Cao Bằng).
Trả lời tổ công tác, lái xe Phương cho biết: “Đây là bao tải nhận của một người không quen biết tại bến xe Mỹ Đình mang giao cho người mua ở Thái Nguyên”. Và lái xe này cũng không biết linh trưởng là động vật nằm trong danh mục cấm săn bắt, mua bán, vận chuyển(!?). Bình thường, khi gửi hàng qua đường xe khách, người gửi sẽ phải cung cấp số điện thoại người nhận cho lái xe liên lạc khi xe đến bến. Tuy nhiên, điều lạ là lái xe Phương không hề biết ai là người nhận số xác linh trưởng khô trên, mà chỉ biết rằng, khi đến địa phận Thái Nguyên, sẽ có người gọi điện và hẹn địa điểm cụ thể để nhận hàng.
Không chỉ buôn lậu, thực tế cho thấy, xe khách cũng đang trở thành một “phương tiện” để bọn tội phạm thực hiện hành vi phạm tội. Vào cuối tháng 10/2014, Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội (PC45, Công an tỉnh Nghệ An) đã bắt giữ Lê Đức Đệ (27 tuổi, ở thị xã Hoàng Mai, Nghệ An), kẻ đã gửi hàng hóa có cài đặt mìn phát nổ trên xe khách khiến 3 người bị thương nặng. Trước đó, vào khoảng 11h ngày 30/9, xe khách giường nằm BKS 29B – 056.71 của công ty cổ phần vận tải Thanh Xuân chạy tuyến Vinh (Nghệ An) – Mỹ Đình (Hà Nội), xuất phát ở bến xe Vinh lúc 10h, khi đang lưu thông trên quốc lộ 1A, đoạn qua xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc (Nghệ An) thì bất ngờ ở phía đầu xe phát ra tiếng nổ lớn.
Ngay lập tức, cơ quan công an đã vào cuộc và phát hiện, nguyên nhân xảy ra vụ nổ xuất phát từ gói hành lý là chiếc hộp các-tông bên trong có chứa một chiếc loa do hành khách gửi trước đó từ TP.Vinh ra Thanh Hóa nhưng không có người nhận. Nhà xe đem trở lại TP.Vinh nhưng cũng không tìm được người gửi. Trên đường xe từ TP.Vinh và Hà Nội, nhà xe mở hộp các-tông đựng chiếc loa ra, bất ngờ chiếc loa phát nổ.
bao-dong-xe-khach-cho-ca-dong-vat-quy-hiem-lan-min-phat-no.jpg
Sau khi bị bắt, tại Cơ quan điều tra, Đệ khai rằng, làm nghề ốp thạch cao. Trong quá trình làm ăn, giữa Đệ và một người khác cùng làm nghề ốp thạch cao ở phường Quỳnh Vinh (thị xã Hoàng Mai) cạnh tranh nên xảy ra mâu thuẫn. Để trả thù, hắn mua thuốc nổ, kíp mìn và một loa nghe nhạc rồi chế tạo thành một quả mìn. Sau đó, hắn đóng thành gói quà, thuê người mang đến gửi cho xe khách giường nằm BKS 29B-05.617 chuyên chạy tuyến Vinh – Hà Nội để chuyển cho “đối thủ” và gây nên vụ nổ nói trên.
Trước đó, vào tháng 2/2014, một chiếc xe khách chạy hướng Vinh – Quỳnh Lưu cũng bất ngờ phát nổ làm 2 người chết, hơn 10 người bị thương. Vụ tai nạn thương tâm trên xuất phát từ một bình oxy được nhà xe nhận chở thuê cho một khách hàng.
Bắt giữ hàng loạt xe khách chở hàng lậu, hàng cấm
Vào lúc 1h sáng 4/2/2015, Phòng CSĐT tội phạm về môi trường Công an tỉnh Hà Tĩnh đã bắt giữ chiếc xe khách mang BKS 74B – 00225 do Nguyễn Xuân Hùng (SN 1972, ở TP. Đông Hà, Quảng Trị) điều khiển, chở theo số lượng lớn gỗ lậu và rượu ngoại. Cụ thể gồm 1.500kg gỗ Cẩm Lai, gỗ Hương và gần 50 chai rượu ngoại. Cả lái và phụ xe đều ấp úng, không xuất trình được giấy tờ liên quan, lực lượng chức năng đã đưa xe về trụ sở để tiến hành lập biên bản tạm giữ số hàng nói trên và tiếp tục điều tra làm rõ.
Trước đó, khoảng 9h ngày 16/1, lực lượng quản lý thị trường tỉnh Ninh Bình phối hợp với phòng Cảnh sát kinh tế công an tỉnh này tiến hành tuần tra, đã phát hiện và bắt giữ chiếc xe khách vận chuyển số lượng lớn hàng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc và hàng cấm khác như: Dùi cui điện, bình xịt hơi cay, roi điện…
Tại tỉnh Quảng Nam, ngày 21/5/2014, lực lượng chức năng đã phát hiện chiếc xe khách BKS 37B-00.387 chở hàng nguy hiểm bị cấm. Cụ thể, gồm 520 cây súng nhựa dùng pin là đồ chơi nguy hiểm thuộc hàng cấm lưu hành do Trung Quốc sản xuất, trong đó có 140 cây súng nhựa bắn đạn bằng bi nhựa rất giống với súng K54 có thể gây sát thương nếu bị bắn trúng. Ngoài ra còn nhiều loại đồ chơi nguy hiểm khác đã bị thu giữ.
Tại tỉnh Thanh Hóa, vào lúc 10h45 ngày 29/10/2014 tại Km 330+300 trên tuyến QL1A, đoạn qua địa phận huyện Quảng Xương, lực lượng CSGT đã phát hiện và bắt giữ chiếc xe khách 45 chỗ chở đầy pháo cấm.
Đặc biệt, vào năm 2003, dư luận được một phen rúng động khi chiếc xe khách chở hơn 90 người (trong đó chủ yếu là bà con làm nghề buôn bán, chạy chợ) phát nổ tại thôn Đại Bái, xã Đại Bái, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh. Hơn một nửa nạn nhân đã tử vong sau đó, số còn lại bị bỏng rất nặng, mang thương tật suốt đời. Nguyên nhân xe khách phát nổ được xác định là do trên xe chở một khối lượng lớn thuốc súng do nhà xe nhận chở thuê cho một đối tượng.
Xe khách chở cả động vật quý hiếm lẫn… mìn phát nổ
Luật đang gây khó cho việc kiểm tra hàng cấm?
Trao đổi với PV báo Đời sống và Pháp luật, một cán bộ Thanh tra giao thông (Bộ GTVT, đề nghị giấu tên) cho biết, theo quy định hiện nay, mỗi hành khách được mang tối đa 20kg hàng hóa khi đi xe khách. Đối với xe khách đường dài, nếu là hành lý cồng kềnh, hành khách sẽ phải để vào cốp xe. Lợi dụng việc này, lái và phụ xe khách nhận thêm hàng ký gửi. Ở nhiều hãng xe nhỏ thường không có quy định cụ thể về việc nhận hàng ký gửi. Tuy nhiên, ở những hãng xe khách lớn, người ta sẽ lập các trạm để nhận loại hàng này. Điều nguy hiểm là mỗi khi có người đến gửi hàng hóa, vì muốn kiếm thêm, các lái, phụ xe lập tức nhận tiền và cất hàng, mặc dù họ không biết hàng đóng gói đó là của ai, là cái gì và gửi cho ai. Và, chính tâm lý tham lam đó đã biến họ thành phương tiện vận chuyển hàng lậu, hàng cấm cho tội phạm.
Cũng theo vị này, hiện nay, hầm chứa hàng của nhiều loại xe rất rộng. Đối với cơ quan chức năng, việc phân loại đâu là hàng ký gửi, đâu là hàng hành khách mang theo rất khó khăn. Thực tế cho thấy, khi bị cơ quan chức năng kiểm tra, phát hiện ra hàng cấm, hàng lậu trên xe, lập tức lái và phụ xe khai rằng, đó là hàng ký gửi. Thậm chí, biết được rằng, lái xe đang cố tình vận chuyển hàng lậu để kiếm tiền bất chính nhưng cơ quan chức năng cũng không làm gì được. Bởi trên kiện hàng lậu thường không ghi số điện thoại, địa chỉ người nhận nên cơ quan chức năng rất khó để xác định tính thực hư trong câu trả lời của lái xe và khó có thể truy tố họ về hành vi buôn lậu.
Cùng quan điểm, nhìn nhận dưới góc độ pháp lý, luật sư Đoàn Minh Đức (đoàn Luật sư Hà Nội) cho rằng: “Tình trạng buôn lậu, vận chuyển hàng cấm, vật liệu dễ nổ qua đường xe khách đang ở mức báo động. Thực tế cho thấy, dù không phải là dịch vụ chính của các nhà xe cung cấp, song do phí dịch vụ cao trong khi xe không mất nhiều diện tích cho việc để hàng, bưu phẩm nên nhà xe sẵn sàng nhận hàng hoá ký gửi và không cần biết xuất xứ của loại hàng hóa này. Để xảy ra tình trạng trên nguyên nhân là do công tác quản lý của các cơ quan chức năng về vấn đề này còn buông lỏng. Đáng lẽ, công tác rà soát hàng hóa trên xe khách cần được kiểm tra từ ngay tại các bến xe. Tuy nhiên, nhiều năm qua, công tác này đang bị thả nổi”.
Cũng theo luật sư Đức, về mặt quy phạm pháp luật, hiện nay, chúng ta đang thiếu cơ chế xử lý các lái, phụ xe tham gia vận chuyển hàng lậu. Bởi, nhiều trường hợp, mặc dù biết lái xe chở thuê hoặc vận chuyển hàng lậu, hàng cấm của chính họ nhưng khi bị bắt, cơ quan chức năng vẫn không thể xử lý hình sự được. Bởi họ khai, đó là hàng ký gửi và không hề hay biết bên trong có gì.
Lâu nay, mọi “giao dịch” của người ký gửi với lái xe hầu hết là giao dịch “miệng” nên rất khó để cơ quan chức năng xử lý người vi phạm. Mặt khác, luật cũng không cho phép lãnh đạo các bến xe kiểm tra hành lý đóng trong bao kín của các nhà xe. Chính vì vậy, các nhà xe cứ thoải mái vận chuyển hàng lậu mà không vấp phải sự kiểm tra của bất cứ cơ quan nào. Cảnh sát giao thông cũng chỉ dừng xe để kiểm tra khi phát hiện họ vi phạm luật giao thông. “Nếu pháp luật có quy định, dù biết hay không, khi lái xe khách chở hàng lậu, hàng cấm cũng sẽ bị xử lý hình sự, tôi chắc chắn rằng, lái xe sẽ thận trọng hơn và kiểm tra hành lý của người gửi một cách kỹ lưỡng trước khi cho lên xe. Làm được như vậy, sẽ không còn tình trạng xe khách biến thành phương tiện vận chuyển của tội phạm buôn lậu”, luật sư Đức nhấn mạnh.
