Với nhiều tài xế, chỉ số octane như 91, 92, 95 hay 85, 89, 93 thậm chí 98 trên cột bơm xăng được hiểu là chất lượng xăng càng cao, thì càng tốt cho động cơ. Nhưng thực tế có phải cứ đắt hơn là tốt hơn? Thực tế là không cần thiết. Lựa chọn tốt nhất là gì còn phụ thuộc vào thông số kỹ thuật động cơ, phong cách lái, điều kiện khác. Những lựa chọn sai lầm có thể làm giảm hiệu suất động cơ, gây hư hại và phí tiền.
Octane là một hydrocarbon có tính chống kích nổ, hợp chất này có trong xăng được coi là đại lượng đánh giá khả năng kháng nổ trước khi bugi đánh lửa. Ở một số nước châu Á như Việt Nam, Thái Lan, chỉ số octane thể hiện bằng RON (Research Octane Number), nhưng ở Mỹ chỉ số này gọi là MON (Motor Octane Number), kéo theo những phương pháp kiểm tra khác nhau.
Trong động cơ xăng, nếu áp lực xi-lanh đủ lớn khi piston nén hòa khí (hỗn hợp xăng-khí), nhiên liệu sẽ nổ sớm trong khi piston vẫn di chuyển lên. Hiện tượng này gọi là “tự nổ” có thể tạo ra lỗ thủng piston. Để ngăn chặn, chỉ số octane càng cao thì khả năng tự nổ càng kém.
Yêu cầu chỉ số octane của động cơ thay đổi liên tục. Khi xuống dốc hoặc chạy không tải, đòi hỏi chỉ số thấp, nhưng khi lên dốc hoặc tải nặng đòi hỏi thật cao. Một số yếu tố quyết định mức độ octane nào cần cho động cơ bao gồm: đường cong thời gian nổ, hòa khí, thiết kế buồng đốt, tỷ số nén, kiểu trục cam, thiết kế các van, thiết kế ống xả, nhiệt độ khí, áp suất khí quyển, nhiệt độ động cơ, mức tải và vòng tua máy.
Lấy ví dụ, một chiếc xe đua đã độ sử dụng xăng RON 98 (loại xăng RON95 cơ bản thêm phụ gia đưa chỉ số octane lên mức 98) vào một ngày nắng trung bình. Nhưng khi vào cuối năm khoảng tháng 12 nhiệt độ giảm thì chỉ cần RON 95 là đủ.
Tỷ số nén của động cơ là tỷ số thể tích xi-lanh lớn nhất so với thể tích buồng đốt, giới hạn khi piston di chuyển từ điểm chết dưới lên điểm chết trên. Tỷ số càng cao càng cung cấp sức mạnh và hiệu suất cho động cơ ở cùng một dung tích máy.
Với một động cơ, khi tỷ số nén càng cao, tức khả năng tự nổ cao, động cơ cần loại chỉ số xăng có chỉ có octane cao hơn, nhưng không có nghĩa luôn đúng cho 2 động cơ khác nhau. Động cơ làm mát bằng gió thường nóng hơn loại làm mát bằng dung dịch, vì thế, cần chỉ số octane cao hơn mặc dù có tỷ số nén thấp hơn.
Ví dụ, rất nhiều mẫu xe của Harley-Davidson có tỷ số nén khoảng 9:1, nhưng hãng yêu cầu xăng RON 91. Trong khi Honda CBR954RR có tỷ số nén 11,5:1 cũng được thiết kế với cùng xăng RON 91, nhờ vào hệ thống làm mát dung dịch cùng với thiết kế buồng đốt tối ưu hóa khả năng tản nhiệt. Động cơ có hòa khí nghèo cũng khiến buồng đốt nhanh nóng hơn, yêu cầu chỉ số octane cao.
Chạy xe với loại xăng có chỉ số octane quá thấp có thể khiến hư hại động cơ, nhưng nếu đổ xăng có chỉ số octane quá cao thì sao? Trước hết có thể khiến động cơ kém hiệu suất hơn, đồng thời tốn chi phí hơn. Cách tốt nhất là đổ đúng loại xăng với chỉ số octane tương ứng mà nhà sản xuất gợi ý.